Phát triển công nghệ sản phẩm, Mục tiêu lâu dài của Fintech Việt Nam

Hợp tác giữa ngân hàng và các công ty fintech Việt Nam hiện nay đang là sự lựa chọn hàng đầu để phát triển những dịch vụ, hoạt động mới của ngành công nghệ tài chính này. Phù hợp với xu thế phát triển của thị trường, đảm bảo các điều lệ, quy định của NHNN nhưng liệu các công ty tài chính fintech có thể tự chủ động phát triển, sáng tạo sau Cơ chế thử nghiệm thí điểm và nguồn vốn đầu tư cho họ là từ đâu?

Fintech làm thay đổi bộ mặt tài chính ngân hàng

Tính đến hết năm 2019, Việt Nam ghi vào danh sách công ty fintech với con số hơn 150. Các công ty này hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau như cho vay ngang hàng, thanh toán, ứng dụng blockchain, dịch vụ tài chính cá nhân, xác định điểm tín dụng, cung cấp giải pháp ngân hàng,.. Nhưng chủ chốt của ngành này vẫn là thanh toán; có hơn 32 tổ chức, doanh nghiệp là trung gian thanh toán được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp phép. Hầu hết họ là các ví điện tử, cổng thanh toán điện tử, cổng hỗ trợ thu hộ và chi hộ, chuyển tiền trực tuyến.. Tiếp theo phải kể đến P2P Lending với con số là khoảng 40 doanh nghiệp. Các công ty fintech ở việt Nam còn lại phát triển các giải pháp để hỗ trợ hoạt động của ngân hàng chứ không mang đến sản phẩm trực tiếp tới người dùng cuối.

???? Bản đồ các công ty Fintech tại Việt Nam: https://finfan.vn/news/cong-nghe-tai-chinh-fintech-la-gi-fintech-viet-nam-2020-finfan-1092

Hiện tại, mô hình hoạt động của các công ty công nghệ tài chính vẫn chủ yếu là kết nối với ngân hàng. Theo khảo sát sơ bộ, hơn 90% các công ty fintech Việt Nam hợp tác với ngân hàng; cụ thể đối với lĩnh vực thanh toán, 100% các công ty tài chính fintech này đều có liên kết với hệ thống ngân hàng trong hoạt động cung ứng dịch vụ và được ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép hoạt động.

Việc hợp tác giữa các ngân hàng và fintech chính là tiền đề để mở rộng và nâng cao dịch vụ tài chính toàn diện tại Việt Nam. Bên cạnh những dịch mới do làn sóng fintech mang lại thì việc kết nối hợp tác giữa ngân hàng - fintech chắc chắn sẽ giúp 70% dân số còn lại chưa có tài khoản ngân hàng tiếp cận với ngân hàng, tiếp cận với dịch vụ tài chính số. Kèm theo đó, sự hợp tác này cũng giúp người dùng và các doanh nghiệp có nhiều trải nghiệm tốt, tiện lợi, hỗ trợ đắc lực cho phổ cập tài chính (financial inclusion) sâu rộng hơn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.

Những sản phẩm mới ra đời từ việc liên kết giữa các công ty thuộc công nghệ tài chính và ngân hàng mang để giải pháp đa dạng hóa dịch vụ tài chính (thanh toán, cho vay, đầu tư,..). Người dùng cũng có thể dễ dàng lựa chọn nhiều sản phẩm có ích cho họ, giảm thiểu rủi ro không đáng có và giúp giảm được các cú sốc tài chính. Sự bùng nổ của fintech trong thời gian qua đã đưa fintech tại Việt Nam trở thành “cánh tay nối dài” của ngân hàng. Hiểu được thế mạnh của nhau, tận dụng được tối đa nguồn lực từ hai bên để đem đến các giải pháp tài chính an toàn, thông minh và thuận tiện hơn cho người sử dụng. Fintech thanh toán thông qua hệ thống của ngân hàng và ngân hàng tìm được khách hàng mới từ fintech.

Nhiều năm qua, đối với dự phát triển của ngành fintech, NHNN đã có nhiều động thái trong việc tiên phong nghiên cứu, chỉ đạo cũng như định hướng cho các hoạt động công nghệ tài chính, hỗ trợ cho ngân hàng. Hoạt động của ngành này đã và đang góp phần tối ưu hóa quy trình, thay đổi diện mại của toàn bộ ngành tài chính. Thông qua việc ứng dụng công nghệ thông minh vào từng sản phẩm, dịch vụ và quy trình xử lý bên trong hay thay đổi bộ máy hoạt động truyền thống bên ngoài của ngân hàng.

Các công ty trung gian thanh toán, ví điện tử, một phần của fintech 4.0 trong lĩnh vực thanh toán đã được NHNN điều chỉnh cơ bản các hoạt động dịch vụ tại Luật Ngân hàng Nhà nước 2010, Nghị định 101/2012/NĐ-CP ngày 22/11/2012 về thanh toán không dùng tiền mặt (đang được sửa đổi tại Dự thảo Nghị định thay thế) và Thông tư 39/2014/TT-NHNN ngày 11/12/2014 quy định về trung gian thanh toán.

Fintech Việt Nam đang trên đà tăng trưởng rõ rệt

Theo Vụ Thanh toán (NHNN), các dịch vụ trung gian thanh toán chính gồm:

• (i) Dịch vụ cung ứng hạ tầng thanh toán điện tử, gồm: Chuyển mạch tài chính; bù trừ điện tử; cổng thanh toán điện tử;
• (ii) Dịch vụ hỗ trợ dịch vụ thanh toán, gồm: Hỗ trợ thu hộ, chi hộ; Hỗ trợ chuyển tiền điện tử;
• (iii) Dịch vụ Ví điện tử.

Vốn đầu tư nước ngoài vào công ty fintech đang chiếm tỷ trọng cao

Theo các nghiên cứu gần đây của các chuyên gia tài chính, vì đặc điểm thị trường ở Việt Nam, các hoạt động kinh doanh vẫn cần thông qua thanh toán để hoàn thiện, nó giữ vai trò quan trọng trong quy trình này. Đạt được con số đầu tư khổng lồ từ nguồn vốn đầu tư của nước ngoài, các công ty trung gian thanh toán nắm giữ 90% trên tổng nguồn vốn đầu tư vào fintech. Trong đó, chiếm đến 70% trên tổng 154 công ty fintech tại Việt Nam là các doanh nghiệp startups, có vốn đầu tư nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp đã nhận vốn đầu tư từ nước ngoài vượt quá tỷ lệ 49%, thậm chí con số lên tới 60 - 70%.

Theo báo cáo mới nhất từ “Fintech khu vực Asean” liên quan đến các thông tin tỷ lệ vốn đầu tư mạo hiểm đang đổ cho các công ty tài chính fintech Việt Nam: Từ khởi nghiệp đến mở rộng quy mô” do Ngân hàng UOB, PwC và Hiệp hội Fintech Singapore công bố, Singapore là quốc gia được rót vốn đầu tư từ nước ngoài nhiều nhất tại ASEAN (51%) và tiếp theo đó là Việt Nam với số vốn rót vào thị trường fintech chiếm 36%.

Trong tổng số 32 tổ chức trung gian thanh toán được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, hầu hết các doanh nghiệp là ví điện tử, và thị phần lớn nhất của các doanh nghiệp này đều nằm trong tay các nhà đầu tư quốc tế. Những lần gia tăng thị phần của các tập đoàn quốc tế này đến từ những thương vụ mua bán, chuyển nhượng cổ phần. Một nguồn tin từ Reuters đã chia sẻ rằng, công ty cổ phần Dịch vụ thương mại và công nghệ M-Pay, với ví điện tử eMonkey (eM) đã được ông lớn của sàn thương mại điện tử Trung Quốc là Alibaba mua lại lượng lớn cổ phiếu. Lazada, sàn thương mại điện tử của Alibaba tại Việt Nam cũng ra mắt công chúng ví điện tử của mình mang tên eMonkey vào hồi tháng 11/2019. Thêm vào đó, Sea Limited, công ty cổ đông lớn nhất của Tập đoàn Tencent cũng mua lại 30% cổ phần từ Airpay; Grab mua trọn cổ phần của Moca; Phần lớn vốn hiện có của Momo cũng đang nằm trong tay các ông lớn Standard Chartered Private Equity (SCPE), Goldman Sachs, Warburg Pincus; Payoo thương thảo bán cho tập đoàn NTT Data (Nhật Bản) 64% cổ phần; True Money của Thái Lan gần như đã chiếm trọn 1Pay với 90% số vốn.

Các nhận định từ các chuyên gia hay các doanh nghiệp fintech đều đồng ý rằng việc gọi vốn từ nước ngoài đóng vai trò thiết yếu với ngành nghề này. Khi fintech ở Việt Nam còn quá non trẻ và để có thể mở rộng thì cần vốn đầu tư cho nhu cầu phát triển đến thị trường và người dùng cuối.

Sửa đổi tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại các trung gian thanh toán fintech

Để cảnh báo tình hình nuốt chửng trong tương lai cho nhiều doanh nghiệp fintech, mới đây NHNN đã thông tin về quy định giới hạn sở hữu nguồn vốn của nhà đầu tư nước ngoài với các công ty trung gian thanh toán. Tại Dự thảo Nghị định thay thế cho Nghị định đã ban hành 101/2012/NĐ-CP quy định về thanh toán không dùng tiền mặt đưa ra tỷ lệ nguồn vốn rót vào của các nhà đầu tư nước ngoài là 49%, áp dụng cho các hoạt động trung gian thanh toán (không phải tất cả các lĩnh vực trong fintech).

NHNN đã nhận được nhiều ý kiến góp ý từ các cơ quan ban ngành, tổ chức, doanh nghiệp về Dự thảo Nghị định này. Bên cạnh các ý kiến ủng hộ, chấp thuận cũng có nhiều ý kiến lo ngại rằng hoạt động trung gian thanh toán là lĩnh vực mới dựa trên nền tảng ứng dụng công nghệ hiện đại nên đầu tư từ nước ngoài đóng vai trò quan trọng để xây dựng hình ảnh, thương hiệu. Việc bị hạn chế này sẽ làm giảm sự thu hút đầu tư vào các công ty fintech thanh toán nói riêng và fintech nói chung. Ngoài ra, hiện nay đang có rất nhiều doanh nghiệp đã nhận được vốn đầu tư lớn hơn con số 49%. Để điều chỉnh được con số phù hợp với Dự thảo Nghị định, chắc chắn nhiều công ty thanh toán sẽ gặp ảnh hưởng.

Theo NHNN, hiện nay cần ưu tiên đáp ứng các yêu cầu thực tiễn, nâng cao hiệu quả quản lý của nhà nước trong các hoạt động thanh toán trước nền kinh tế hội nhập toàn cầu và xu hướng phát triển công nghệ ngày một lớn. Trước tình hình này, cần đòi hỏi NHNN tiếp tục bổ sung, chỉnh sửa và hoàn thiện các quy định về thanh toán không dùng tiền mặt hiện hành. Đồng thời trên cơ sở nghiên cứu, xin ý kiến, góp ý, tiếp thu các vấn đề đầy đủ, toàn diện cũng như các cam kết quốc tế Việt Nam đã tham gia; phân tích, đánh giá các tác động trực tiếp, gián tiếp của Nghị định này mang lại trong bối cảnh thị trường hiện nay, NHNN dự kiến sẽ trình Chính Phủ về Dự thảo Nghị Định này và không đưa tỷ lệ giới hạn 49% vào trong Dự thảo này.

Vốn đầu tư nước ngoài được cho phép tại các doanh nghiệp fintech Việt Nam

Thông tin này đã dấy lên sự vui mừng, phấn khởi của các công ty tài chính fintech. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, các chủ doanh nghiệp fintech đã có nhiều năm nghiên cứu lĩnh vực này thì việc bổ sung nguồn vốn đầu tư là rất cần nhưng không phải lúc nào cũng là vấn đề ưu tiên số 1, mà thay vào đó việc triển khai xây dựng công nghệ, sản phẩm mới tốt hơn mới là đề tài xuyên suốt.

Thực tế, các doanh nghiệp trung gian thanh toán Việt Nam cần nguồn vốn để đầu tư vào công nghệ và các hoạt động khác nhưng họ cần có được sự chủ động cho riêng mình trong vận hành. Nếu trong ngắn hạn, việc mở cửa đón nhận nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài (không tính toán đến tỷ lệ 49%) sẽ là ổn nhưng về dài hạn, liệu các công ty tài chính fintech Việt Nam còn có khả năng trụ lại hay việc vận hành sẽ bị chi phối bởi các nhà đầu tư cho họ. Cuộc đua của các doanh nghiệp fintech hiện nay là cuộc đua về cải tổ, phát triển công nghệ, không phải là cuộc đua về đầu tư, ai giàu hơn ai được các quỹ đầu tư mạo hiểm để ý hơn. Con đường xây dựng doanh nghiệp bền chặt nhất, ổn định nhất và an toàn nhất đó chính là nâng cao trình độ khoa học công nghệ, đào tạo đội ngũ kỹ sư kỹ thuật chuyên sâu, tăng cường về an ninh, bảo mật, chất lượng dịch vụ, đảm bảo an toàn thông tin và quyền lợi của khách hàng.

Để đẩy mạnh công nghệ tài chính phát triển, cải tiến, sáng tạo không ngừng, đưa tới người dùng sản phẩm chất lượng cao, về khuôn khổ pháp lý, NHNN đã chuẩn bị Đề án về Cơ chế quản lý thử nghiệm Fintech (Regulatory Sandbox) trình lên Thủ tướng Chính Phủ. Mục tiêu chiến lược của đề án là tối ưu hóa các giải pháp tại Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới, sáng tạo quốc gia đến năm 2025” được phê duyệt tại Quyết định số 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ và cũng là nhiệm vụ được nêu tại Quyết định 999/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ. NHNN có kế hoạch nghiên cứu, áp dụng cách thức quản lý theo cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox) phù hợp với thực tiễn, thông lệ quốc tế, tiến tới việc ban hành khuôn khổ pháp lý và quản lý chính thức cho các doanh nghiệp fintech.

Trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, NHNN sẽ xây dựng tiêu chí, quy định pháp lý cho Cơ chế quản lý thử nghiệm để tạo khuôn khổ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp Fintech và ngân hàng được tham gia thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ mới.